کرسی علمی ــ ترویجی

تاریخ ریاضیات در نسخه های خطی فارسی: مجموعۀ خطی شمارۀ 772 کتابخانۀ ملی پاریس

مجموعۀ نسخه خطی شمارۀ 772 کتابخانۀ ملی پاریس شامل رساله‌های متعدد علمی است که هر کدام از ارزش خاصی برخوردارند. بیست و هفت رسالۀ این مجموعه عمدتاً به نجوم و ریاضی مربوط اند. دربارۀ نویسندۀ این مجموعه بین مورخان علم توافق وجود ندارد و همینطور تاریخ نگارش آن بین قرون نهم تا یازدهم هجری تخمین زده میشود. برخی از این رساله‌ها پیشتر مورد توجه مورخان علم دورۀ اسلامی بوده‌اند. از جمله ترجمۀ فارسی رسالۀ ما‌یحتاج‌الیه‌الصناع‌من‌االعمال‌ الهندسیة‌ یا کتاب النجارة بوزجانی ریاضی‌دان بزرگ قرن چهارم هجری است. رسالۀ فی‌‌تداخل‌اشکال‌المتشابهة‌والمتوافقة نیز که در این مجموعه آمده است به طور مجزا مورد پژوهش قرار گرفته است. هر دوی این رساله‌ها با هندسۀ عملی و ترسیمی ارتباط دارند و از این نظر مورد توجه بوده‌اند. تحقیقی نیز در مورد سه رسالۀ هندسی این مجموعه نیز اخیرا صورت پذیرفته است. با این حال اهمیت کلی این مجموعه در این است که  گزارشی از دانش ریاضیات در زمان نگارش آن به دست میدهد که حاکی از توجه به جنبه‌های عملی ریاضی در این دوران است. از سوی دیگر بیشتر رساله‌های این مجموعه به زبان فارسی است که می‌تواند نمونۀ خوبی برای بررسی تحول زبان فارسی علمی باشد.

در این کرسی ترویجی، ضمن معرفی این رساله، دربارۀ نویسنده و تاریخ نگارش آن بحث میشود. گزارشی کلی از رساله‌های مختلف مجموعه ارائه میشود و محتوای یکی از رساله‌ها به طور مجزا مورد بررسی قرار میگیرد.

این کرسی در تاریخ 6 مرداد 1400 برگزار شد.

دریافت مقاله