۹ مهر ۱۳۹۵

امیرمحمد گمینی، پژوهشکدۀ تاریخ علم

این کنفرانس که سال هاست به همت خانم سیلک آکرمان (Silke Ackermann) از موزۀ تاریخ علوم دانشگاه آکسفورد برگزار می شود، امسال در دانشگاه استانبول برگزار شد. این دانشگاه که در مقطع ارشد و دکتری دانشجویانی در زمینۀ تاریخ علم می پذیرد بیشتر بر تاریخ علم عثمانی تمرکز دارد. اما این کنفرانس همه دوران های تاریخی را در بر می گیرفت. سخنرانی ها از یونان باستان تا قرون وسطای اروپا و دوران اسلامی تا انقلاب علمی و علم جدید را پوشش می داد. امسال 8 نفر از پژوهشگران ایرانی تاریخ علم که همگی به جز دکتر محمد باقری دانش آموختۀ پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران بودند، در این کنفرانس شرکت داشتند. کنفرانس صبح روز سه شنبه 27 سپتامبر برابر با 6 مهر 1395 آغاز شد. سخنرانی ها در دو پنل برگزار می شد. روز اول در دو پنل با عناوین «انتقال ابزارهای علمی بین امپراطوری عثمانی و اروپای شمالی» و «ابزارهای علمی قرن بیستم» سخنرانی ها شروع شد. روز دوم اولین سخنرانی از دکتر محمد باقری دربارۀ ساعتهای آفتابی در ایران بود. بخش پوستر ها بسیار با اهمیت بود. یعنی زمان مشخصی را به پوسترها اختصاص داده بودند. پس از آن بازدید از موزۀ توپقاپی و ناوال انجام شد. روز سوم پنجشنبه سخنرانی هایی درباره ابزارهای رصدی به ویژه تلسکوپ ها انجام شد که آقای هادی طباطبایی از فارغ التحصیلان مقطع کارشناسی ارشد پژوهشکدۀ تاریخ علم دانشگاه تهران سخنرانی خود را دربارۀ تاریخچه ورود تلسکوپ به ایران عرضه کردند که مورد توجه حضار قرار گرفت. بعد از ظهر همان روز آقای فرضپور نیز در پنل ابزارهای فیزیک سخنرانی خود را دربارۀ ابزارهای تعیین عیار فلزات ارائه کردند. آقای دکتر حسن امینی نیز دربارۀ پرگار تام که ابزاری برای رسم مقاطع مخروطی بوده است سخنرانی کرد و ارتباط آن را با همین ابزار در غرب نشان داد. سخنرانی خانم موسوی دربارۀ ابزارهای تعیین قبله توجه حضار را به خود جلب کرد زیرا جنبه های ریاضی این ابزارها جالب توجه بود.

روز جمعه 30 سپتامبر آخرین روز کنفرانس بود که من و آقای بهلول در یک پنل دربارۀ ابزارهای نمایش دهندۀ حرکات سیارات صحبت کردیم. من دربارۀ آسمان نماهای مکانیکی و نقش آنها در ایجاد کیهان شناسی مکانیکی بطلمیوس حرف زدم. این سخنرانی توجه بعضی حضار بسیار آقای سموئل گسنر را از کشور پرتقال جلب کرد. چرا که ایشان نیز دربارۀ ابزارهای مکانیکی نمایش دهندۀ حرکات سیارات سخنرانی می کردند و استدلال مرا دربارۀ تاثیر این ابزارها در نگاه کیهانشناختی آن عصر قانع کننده دانستند. آقای بهلول نیز دربارۀ صفیحه ها و به ویژه طبق المناطق جمشید کاشانی سخنرانی کرد.

در حاشیۀ این سخنرانی ها با دانشجویان دکتری تاریخ علم دانشگاه استانبول مثل آقای آتیلا پولات و خانمشان آشنا شدیم و دربارۀ ارتباط های احتمالی میان پژوهشکدۀ تاریخ علم و آن واحد دانشگاهی صحبت کردیم.

خانم آکرمان به پیشنهاد آقای دکتر باقری علاقه خود را برای برگزاری این کنفرانس در ایران به میزبانی دانشگاه تهران ابراز داشتند که در سال های آینده دراین زمینه اقدام خواهد شد.

باید ازسرکار خانم دکتر کرمانی و آقای دکتر صادقی که شرایط شرکت بنده را در این کنفرانس علمی فراهم آوردند، تشکر کنم.