گفتگویی از محمدرضا واعظ با امیرمحمد گمینی عضو هیئت علمی پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران از پرونده «از علم تا شبه علم» که به همت مؤسسۀ فرهنگی-هنری پیدایش(رویش دیگر) و کافه فیلو در پلتفرم اینستاگرام در تاریخ تیرماه 1400 صورت گرفته است. 

برش هایی از صحبت های دکتر امیر محمد گمینی عضو هیئت علمی پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران در این گفتگو عبارتست از : 

در واقع، شبه علم نامِ هر روش دیگری به جز روش علمی نیست. این طور نیست که روش های دیگر معرفت که بشر در طول تاریخ برای خودش ساخته و پرداخته کرده است را شبه علم بگوییم، حتی روش هایی که برای شناخت طبیعت هستند. وقتی برخی روش‌ها ادعای علمی بودن دارند، آن موقع باید ببینیم که آیا آن ادعا جزء بدنه علم هست یا خیر؟ این نکته، محل تمایز علمی بودن یا شبه علم بودن است. در واقع، مخالفت دانشمندان، فیلسوفان و مورخان علم با اهالی شبه علم، در این جهتِ نیست که از علم ایدئولوژی ساخته شود؛ یعنی قرار نیست ما انحصاری از علم بسازیم و بگوییم حقیقت فقط نزد دانشمندان و روش علمی پیدا می‌شود و چیزی اگر جز این باشد خارج از دایره حقیقت قرار دارد. علم روشی است برای تایید نظریات علمی، حالا این‌که نظریات علمی با حقیقت چه نسبتی دارند، می‌تواند دوباره به شکل بحثی فلسفی خود را نشان دهد و به آن پرداخت شود. نکته مهم درباره علم این است که ما یک جامعه متخصصان داریم که ویژگی آنها این است که یکدیگر را نقد و بررسی کنند. ولی ویژگی مدعیان علم (شبه علم) این است که آراء خودشان را داوری و نقد نمی‌کنند و به دیگران هم اجازه نمی‌دهند که آنها را داوری کنند؛ یعنی به جای این‌که حرف‌های خودشان را برای متخصصان آن رشته بگویند تا داوری و نقد شوند، برای خودشان کتاب چاپ می‌کنند و یا سخنرانی می‌کنند ولی جامعۀ علمی ندارند و کار پژوهشی و انتقادی نمی کنند. البته مفاهیم و نظریه‌های و معارفی که از یک حوزۀ پژوهشی نیامده باشد دارای ارزش توجیهی نیستند و باور به آنها توجیه معرفتی ندارد. مسأله این است. حوزه‌های معرفتی مفصلی مثل فلسفه و تاریخ و … وجود دارند که قطعا از جنس science نیستند ولی ارزش معرفتی دارند چون از دل یک گروه متخصص پژوهشگر که تضارب آرا دارند بیرون آمده است. باور به طالع بینی موجه نیست، چون از دل چنین گروهی از متخصصان بیرون نیامده است.اما سبک زندگی یک نفر شاید به این نحو باشد که دوست دارد در رفع مشکلاتش به روش‌های شبه علمی رجوع کند. در نهایت، می‌توان گفت تا وقتی که اشخاصی که به روش‌های شبه علمی اعتقاد دارند، ادعای علمی بودن نداشته باشند و داعیان شبه علم با عنوان علم و با اصطلاحات علمی مطالب‌شان را به مردم ارائه نکنند، مشکلی نیست.

مشاهده متن کامل گفتگو