ظرفیت‌های تنها پژوهشکده تاریخ علم دوره اسلامی در جهان - پژوهشکده تاریخ علم utihs
پژوهشگران پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران در گفت و گو با جام جم از کارکردهای علمی این مرکز تحقیقاتی در توسعه مطالعات دوران اسلامی می گویند.
در شرایط کنونی اقتصادی کشور، بیشتر بودجه‌های پژوهشی به سمت مطالعات حوزه‌هایی مانند فناوری، سلامت و علوم پزشکی اختصاص می‌یابد و حوزه علوم انسانی سال‌هاست از حمایت‌های مادی و معنوی کم‌بهره مانده است. در بین عموم نیز پیش‌زمینه‌ای وجود دارد که با وجود تمام مشکلات اقتصادی و اجتماعی کنونی، اختصاص بودجه به علوم انسانی ضرورتی ندارد و بودجه کشور باید صرف پیشرفت فناوری شود. در مقابل این دیدگاه عمومی، دانشگاهیان نظر دیگری دارند و می‌گویند نیازهای فرهنگی و غیرمادی جامعه بعد از برطرف شدن نیازهای زیستی انسان قرار نمی‌گیرد، بلکه این نیازها در راستای یکدیگرند و فرهنگ شیوه‌ای از پاسخگویی به این نیازهاست. پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران از جمله موثرترین مراکز تحقیقاتی در حوزه علوم انسانی در کشور است که با اینکه سابقه طولانی ندارد، در ۲۵ سالی که از تأسیسش می‌گذرد فعالیت‌های علمی و پژوهشی قابل توجهی انجام داده است. این پژوهشکده که تنها مرکز تحقیقاتی تخصصی تاریخ علم دوره اسلامی در جهان است، فرصت بسیار مناسبی برای گسترش و درک بهتر تاریخ علوم ایران در دوره اسلامی را فراهم کرده است. تفکر تاریخی و آگاهی تاریخی در گذر زمان، اکنون شکلی مدرن پیدا کرده که عمدتا از تمدن غرب آمده است؛ زیرا ابتدا غربی‌ها بودند که به آن توجه کردند. در نگاه مدرن، تاریخ علم استقلالی از فعالیت‌های علمی به دست آورد و از علوم طبیعی به طور خاص جدا شد و جزئی از فعالیت مورخان و خود تاریخ قرار گرفت. در مفهوم غربی، تاریخ علم به شناسایی، تصحیح و تحلیل متون قدیمی و نسخ خطی می‌پردازد و تاکنون پژوهشگرانی از اروپا و آمریکا در این حوزه فعالیت‌های بسیاری کرده‌اند. پژوهشگران جهان اسلام نیز در صد سال گذشته مشارکت گسترده‌ای در این حوزه داشته‌اند 
که به دلیل تسلط به زبان‌هایی مثل عربی توانستند خطاهای موجود در کارهای پژوهشگران غربی را اصلاح کنند و به مرور زمان، خود عهده‌دار پیشبرد این مطالعات شدند. اینها را آخرین رئیس پژوهشکده تاریخ علم می‌گوید. دکتر مسعود صادقی می‌افزاید: «این کار با تاسیس پژوهشکده تاریخ علم در مسیر پژوهش‌های آکادمیک قرار گرفت و پژوهشگران این مرکز با جریان‌ها و الگوهای مختلف پژوهش، توانستند در این جریان جهانی تاریخ علم حضور داشته باشند و فعالیت کنند.» کارکردهای مطالعات تاریخ علم در مسیر تحول فکری جامعه دکتر صادقی که از سال ۱۳۹۴ ریاست پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران را عهده‌دار بوده است، در این مدت تلاش کرده تا ارتباطات بین‌المللی بیشتری برقرار کند و آن را گسترش دهد. او تاکید می‌کند فعالیت‌های پژوهشی این مرکز تنها با وجود هویت مستقل و ارتباطات علمی موجود، به‌تدریج پیش رفته است. این مرکز با وجود کتابخانه‌ای تخصصی امکان آشنایی با منابع موجود تاریخ علم و تحقیق در این زمینه را برای اعضای هیات علمی و دانشجویان به وجود آورده و محیط مناسبی برای برگزاری نشست‌های علمی، همایش‌ها، کلاس‌ها و حضور استادان بین‌المللی را فارغ از بروکراسی اداری حاکم بر دانشگاه تهران فراهم کرده است. آگاهی از فراز و فرودهای رخ‌داده در تاریخ، فلسفه و حوزه‌های بین رشته‌ای مانند تاریخ علم می‌تواند درک ما را نسبت به تحولات اجتماعی در مسیر شکل‌گیری هویت یک ملت افزایش دهد تا برای مشکلات امروز جامعه رهیافت‌های متناسب با ریشه‌های تاریخی و فرهنگی آن ارائه شود. دکتر حنیف قلندری، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم در ادامه اشاره می‌کند با اینکه انجام مطالعات در این حوزه‌ها منفعت آنی برای جامعه ندارد، در دراز مدت با بالابردن سواد عمومی می‌تواند در پایه‌ریزی شکل حکمرانی و سمت‌وسوگرفتن بودجه‌های پژوهشی به نفع علوم انسانی تاثیرگذار باشد.
اگر جامعه‌ای تنها به پیشرفت فناوری فکر کند در آن صورت هیچ اتفاقی در مسیر
تحول فکری جامعه به وجود نخواهد آمد. ارتباط پژوهش‌های تاریخ علم با هویت ملت‌ها به طور کلی، مطالعه در حوزه علوم انسانی فهم و سوادعمومی جامعه را افزایش می‌دهد. دکتر امیرمحمد گمینی، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم، ضمن اشاره به این نکته تأکید می‌کند: «پژوهش در حوزه تاریخ علم را می‌توان بزرگ‌ترین موتور محرک تمدن‌ها در جهان امروز دانست. تمام تمدن صنعتی و دستاوردهای مهندسی و فناوری انجام شده تاکنون تحت سیطره علوم انسانی بودند و بر اساس دیدگاه‌های انسانی، تاثیرات تمدنی خود را گذاشته‌اند. در ذیل چنین پژوهش‌هایی است که بستر بسیار ارزشمندی برای ایجاد گفتمان نوین بین تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف به وجود می‌آید و با بالندگی فرهنگ و اندیشه می‌توان به قدرت داخلی و بین‌المللی دست یافت.» دکتر حسن امینی، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم معتقد است تاریخ علم برای هر فرهنگ و کشوری، شناسنامه و هویت می‌سازد و در نهایت، اعتماد به پژوهش‌های تاریخی در بلندمدت به شکل غیرمستقیم می‌تواند حتی به درآمدزایی بهتر برای کشورها منجر شود. کشورهای پیشرفته صنعتی همواره تلاش کرده‌اند در پژوهش‌های مربوط به تاریخ علم و فناوری سرمایه‌گذاری کنند. برای مثال بیشترین تحقیقات در حوزه تاریخ علم و حتی تاریخ علم دوره اسلامی در کشورهایی همچون آلمان و فرانسه انجام می‌شود که از کشورهای پیشرفته در علم و فناوری به شمار می‌روند. آنها ریشه‌های پیشرفت امروز دانش و فناوری را در پیشینه آن جستجو می‌کنند. وجود چنین شناسنامه‌ای برای هر فرهنگی بسیار ارزشمند است و ما اکنون در فرهنگی زندگی می‌کنیم که امکان ارائه این شناسنامه و هویت را دارد، این هویت نشان می‌دهد ما نیز از فرهنگ‌هایی هستیم که در شکل‌گیری جهان علمی امروز سهم داشته‌ایم و می‌توانیم همچنان تاثیرگذار باشیم. مطالعات تاریخ علمی که در دنیا صورت می‌گیرد معمولا شامل پژوهش‌هایی در حوزه شرق‌شناسی یا علوم دوره اسلامی است که علت آن به گفته عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم، وجود نسخ خطی و منابع معتبر فراوان این حوزه است. تاریخ علم به زبان فارسی، بخش مهمی از فرهنگ و تمدن ما را در بر دارد و پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران می‌تواند سردمدار این مطالعات در ایران باشد. در مسیر پیشروترین مطالعات تاریخ علم هستیم پژوهشکده تاریخ علم در ۱۶ سال اخیر فعالیت‌های رسمی آکادمیک خود، بیش از یکصد فارغ‌التحصیل از این رشته داشته که به گفته اعضای هیات علمی، بسیاری از این افراد معلمان دبیرستان‌ها بوده و نیروهای بدنه آموزش و پرورش کشور نیز در این رشته جذب شده‌اند. سایر فارغ‌التحصیلان این رشته نیز توانسته‌اند با مهاجرت و ادامه تحصیلات تکمیلی خود در مراکز پژوهشی مطرح دیگر در دنیا مثل موسسه مطالعات اسلامی لندن و موسسه مطالعات اسلامی مک‌گیل در کانادا همکاری کنند یا حتی تحصیلات دکتری خود را در داخل ادامه دادند. علاوه بر این، دانشجویانی نیز وجود داشتند که علاقه خود به علوم انسانی را در این رشته تخصصی پیدا کردند و مطالعات پژوهشی خود را تاکنون ادامه داده‌اند. در این مسیر مشکلاتی هم سر راه پژوهشکده تاریخ علم قرار گرفته است. از جمله آنها بحث «یکسان‌سازی پژوهش‌های دانشگاهی» است که از پژوهشگران در همه رشته‌ها انتظار تولید تعداد مقالات علمی مشخصی می‌رود. با اینکه پژوهشکده تاریخ علم برنامه‌های بلندمدتی برای تصحیح نسخ خطی و انجام پژوهش‌هایی در دوره باستانی و تاریخ علم در ایران معاصر دارد، چنین انتظاری از اعضای هیات علمی این پژوهشکده، همزمان با تخصیص‌ندادن بودجه به این حوزه عملا غیرممکن شده است. این در حالی است که به گفته دکتر گمینی، تاکنون تمام اعضای هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم تلاش کرده‌اند با حضور در عرصه عمومی‌سازی علم، ضمن ارتباط با رسانه‌ها و بیان دستاوردهای مطالعاتی خود در تاریخ علم به زبان ساده، به ترویج آن کمک کنند. علاوه بر این، امسال پژوهشکده تاریخ علم توانست با راه‌اندازی دوره دکتری تاریخ علم، قدم دیگری به اهداف خود در آینده نزدیک شود. چشم‌انداز این مرکز، آموزش نیروهای متخصص در مقطع دکتری، مطالعه اسناد تاریخی موجود و در نهایت جذب دانشجویان خارجی علاقه‌مند به این حوزه است. به این ترتیب به جای اینکه غربی‌ها پژوهش‌های پیشرو در حوزه تاریخ مطالعات اسلامی را برای ما انجام دهند، پژوهشگران ایرانی می‌توانند عهده‌دار راهبری مطالعات اینچنینی برای دانشجویان غربی باشند. دانشگاه تهران تا امروز بانی ایجاد بسیاری از رشته‌های علمی در دانشگاه‌های کشور بوده و حالا با داشتن مرکزی مثل پژوهشکده تاریخ علم می‌تواند این رشته را با آموزش نیروی متخصص در سایر دانشگاه‌های کشور ایجاد کند. با وجود میلیون‌ها نسخه خطی در جهان، مختصصان و فارغ‌التحصیلان این حوزه می‌توانند به مطالعه روی این نسخ بپردازند و حتی در وزارتخانه‌های فعال در
حوزه‌هایی چون فرهنگ، مطبوعات، رسانه‌ها و آموزش و پرورش مشغول کار شوند.تفکر تاریخی و آگاهی تاریخی در گذر زمان، اکنون شکلی مدرن پیدا کرده که عمدتا از تمدن غرب آمده است؛ زیرا ابتدا غربی‌ها بودند که به آن توجه کردند. در نگاه مدرن، تاریخ علم استقلالی از فعالیت‌های علمی به دست آورد و از علوم طبیعی به طور خاص جدا شد و جزئی از فعالیت مورخان و خود تاریخ قرار گرفت. در مفهوم غربی، تاریخ علم به شناسایی، تصحیح و تحلیل متون قدیمی و نسخ خطی می‌پردازد و تاکنون پژوهشگرانی از اروپا و آمریکا در این حوزه فعالیت‌های بسیاری کرده‌اند. پژوهشگران جهان اسلام نیز در صد سال گذشته مشارکت گسترده‌ای در این حوزه داشته‌اند که به دلیل تسلط به زبان‌هایی مثل عربی توانستند خطاهای موجود در کارهای پژوهشگران غربی را اصلاح کنند و به مرور زمان، خود عهده‌دار پیشبرد این مطالعات شدند. اینها را آخرین رئیس پژوهشکده تاریخ علم می‌گوید. دکتر مسعود صادقی می‌افزاید: «این کار با تاسیس پژوهشکده تاریخ علم در مسیر پژوهش‌های آکادمیک قرار گرفت و پژوهشگران این مرکز با جریان‌ها و الگوهای مختلف پژوهش، توانستند در این جریان جهانی تاریخ علم حضور داشته باشند و فعالیت کنند.»
کارکردهای مطالعات تاریخ علم در مسیر تحول فکری جامعه
دکتر صادقی که از سال ۱۳۹۴ ریاست پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران را عهده‌دار بوده است، در این مدت تلاش کرده تا ارتباطات بین‌المللی بیشتری برقرار کند و آن را گسترش دهد. او تاکید می‌کند فعالیت‌های پژوهشی این مرکز تنها با وجود هویت مستقل و ارتباطات علمی موجود، به‌تدریج پیش رفته است. این مرکز با وجود کتابخانه‌ای تخصصی امکان آشنایی با منابع موجود تاریخ علم و تحقیق در این زمینه را برای اعضای هیات علمی و دانشجویان به وجود آورده و محیط مناسبی برای برگزاری نشست‌های علمی، همایش‌ها، کلاس‌ها و حضور استادان بین‌المللی را فارغ از بروکراسی اداری حاکم بر دانشگاه تهران فراهم کرده است.
آگاهی از فراز و فرودهای رخ‌داده در تاریخ، فلسفه و حوزه‌های بین رشته‌ای مانند تاریخ علم می‌تواند درک ما را نسبت به تحولات اجتماعی در مسیر شکل‌گیری هویت یک ملت افزایش دهد تا برای مشکلات امروز جامعه رهیافت‌های متناسب با ریشه‌های تاریخی و فرهنگی آن ارائه شود. دکتر حنیف قلندری، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم در ادامه اشاره می‌کند با اینکه انجام مطالعات در این حوزه‌ها منفعت آنی برای جامعه ندارد، در دراز مدت با بالابردن سواد عمومی می‌تواند در پایه‌ریزی شکل حکمرانی و سمت‌وسوگرفتن بودجه‌های پژوهشی به نفع علوم انسانی تاثیرگذار باشد. اگر جامعه‌ای تنها به پیشرفت فناوری فکر کند در آن صورت هیچ اتفاقی در مسیر تحول فکری جامعه به وجود نخواهد آمد.
ارتباط پژوهش‌های تاریخ علم با هویت ملت‌ها
به طور کلی، مطالعه در حوزه علوم انسانی فهم و سوادعمومی جامعه را افزایش می‌دهد. دکتر امیرمحمد گمینی، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم، ضمن اشاره به این نکته تأکید می‌کند: «پژوهش در حوزه تاریخ علم را می‌توان بزرگ‌ترین موتور محرک تمدن‌ها در جهان امروز دانست. تمام تمدن صنعتی و دستاوردهای مهندسی و فناوری انجام شده تاکنون تحت سیطره علوم انسانی بودند و بر اساس دیدگاه‌های انسانی، تاثیرات تمدنی خود را گذاشته‌اند. در ذیل چنین پژوهش‌هایی است که بستر بسیار ارزشمندی برای ایجاد گفتمان نوین بین تمدن‌ها و فرهنگ‌های مختلف به وجود می‌آید و با بالندگی فرهنگ و اندیشه می‌توان به قدرت داخلی و بین‌المللی دست یافت.»
دکتر حسن امینی، عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم معتقد است تاریخ علم برای هر فرهنگ و کشوری، شناسنامه و هویت می‌سازد و در نهایت، اعتماد به پژوهش‌های تاریخی در بلندمدت به شکل غیرمستقیم می‌تواند حتی به درآمدزایی بهتر برای کشورها منجر شود. کشورهای پیشرفته صنعتی همواره تلاش کرده‌اند در پژوهش‌های مربوط به تاریخ علم و فناوری سرمایه‌گذاری کنند. برای مثال بیشترین تحقیقات در حوزه تاریخ علم و حتی تاریخ علم دوره اسلامی در کشورهایی همچون آلمان و فرانسه انجام می‌شود که از کشورهای پیشرفته در علم و فناوری به شمار می‌روند. آنها ریشه‌های پیشرفت امروز دانش و فناوری را در پیشینه آن جستجو می‌کنند. وجود چنین شناسنامه‌ای برای هر فرهنگی بسیار ارزشمند است و ما اکنون در فرهنگی زندگی می‌کنیم که امکان ارائه این شناسنامه و هویت را دارد، این هویت نشان می‌دهد ما نیز از فرهنگ‌هایی هستیم که در شکل‌گیری جهان علمی امروز سهم داشته‌ایم و می‌توانیم همچنان تاثیرگذار باشیم.
مطالعات تاریخ علمی که در دنیا صورت می‌گیرد معمولا شامل پژوهش‌هایی در حوزه شرق‌شناسی یا علوم دوره اسلامی است که علت آن به گفته عضو هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم، وجود نسخ خطی و منابع معتبر فراوان این حوزه است. تاریخ علم به زبان فارسی، بخش مهمی از فرهنگ و تمدن ما را در بر دارد و پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران می‌تواند سردمدار این مطالعات در ایران باشد.
در مسیر پیشروترین مطالعات تاریخ علم هستیم پژوهشکده تاریخ علم در ۱۶ سال اخیر فعالیت‌های رسمی آکادمیک خود، بیش از یکصد فارغ‌التحصیل از این رشته داشته که به گفته اعضای هیات علمی، بسیاری از این افراد معلمان دبیرستان‌ها بوده و نیروهای بدنه آموزش و پرورش کشور نیز در این رشته جذب شده‌اند. سایر فارغ‌التحصیلان این رشته نیز توانسته‌اند با مهاجرت و ادامه تحصیلات تکمیلی خود در مراکز پژوهشی مطرح دیگر در دنیا مثل موسسه مطالعات اسلامی لندن و موسسه مطالعات اسلامی مک‌گیل در کانادا همکاری کنند یا حتی تحصیلات دکتری خود را در داخل ادامه دادند. علاوه بر این، دانشجویانی نیز وجود داشتند که علاقه خود به علوم انسانی را در این رشته تخصصی پیدا کردند و مطالعات پژوهشی خود را تاکنون ادامه داده‌اند.
در این مسیر مشکلاتی هم سر راه پژوهشکده تاریخ علم قرار گرفته است. از جمله آنها بحث «یکسان‌سازی پژوهش‌های دانشگاهی» است که از پژوهشگران در همه رشته‌ها انتظار تولید تعداد مقالات علمی مشخصی می‌رود. با اینکه پژوهشکده تاریخ علم برنامه‌های بلندمدتی برای تصحیح نسخ خطی و انجام پژوهش‌هایی در دوره باستانی و تاریخ علم در ایران معاصر دارد، چنین انتظاری از اعضای هیات علمی این پژوهشکده، همزمان با تخصیص‌ندادن بودجه به این حوزه عملا غیرممکن شده است.
این در حالی است که به گفته دکتر گمینی، تاکنون تمام اعضای هیات علمی پژوهشکده تاریخ علم تلاش کرده‌اند با حضور در عرصه عمومی‌سازی علم، ضمن ارتباط با رسانه‌ها و بیان دستاوردهای مطالعاتی خود در تاریخ علم به زبان ساده، به ترویج آن کمک کنند. علاوه بر این، امسال پژوهشکده تاریخ علم توانست با راه‌اندازی دوره دکتری تاریخ علم، قدم دیگری به اهداف خود در آینده نزدیک شود. چشم‌انداز این مرکز، آموزش نیروهای متخصص در مقطع دکتری، مطالعه اسناد تاریخی موجود و در نهایت جذب دانشجویان خارجی علاقه‌مند به این حوزه است. به این ترتیب به جای اینکه غربی‌ها پژوهش‌های پیشرو در حوزه تاریخ مطالعات اسلامی را برای ما انجام دهند، پژوهشگران ایرانی می‌توانند عهده‌دار راهبری مطالعات اینچنینی برای دانشجویان غربی باشند. دانشگاه تهران تا امروز بانی ایجاد بسیاری از رشته‌های علمی در دانشگاه‌های کشور بوده و حالا با داشتن مرکزی مثل پژوهشکده تاریخ علم می‌تواند این رشته را با آموزش نیروی متخصص در سایر دانشگاه‌های کشور ایجاد کند. با وجود میلیون‌ها نسخه خطی در جهان، مختصصان و فارغ‌التحصیلان این حوزه می‌توانند به مطالعه روی این نسخ بپردازند و حتی در وزارتخانه‌های فعال در حوزه‌هایی چون فرهنگ، مطبوعات، رسانه‌ها و آموزش و پرورش مشغول کار شوند.
تنها مرکز تخصصی در کنار مراکز همکار
با اینکه مراکز تحقیقاتی تاریخی دیگری در دانشگاه‌های مطرح جهان نظیر سوربن فرانسه، اوترخت هلند، مک‌گیل آمریکا و ... به مطالعات طراز اول در حوزه تاریخ علم می‌پردازند، پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران تنها مرکز تخصصی آموزش آکادمیک در تاریخ علم دوره اسلامی در دنیا محسوب می‌شود. به گفته اعضای هیات علمی این پژوهشکده، 
سرآغاز توجه به این حوزه در ایران، راه‌اندازی همین پژوهشکده تاریخ علم بوده است. با وجود عمر ۲۵ ساله این مرکز، اعضای هیات علمی در سال‌های اخیر توانستند مطالعات پژوهشی خود را با جذب دانشجو در ۱۶سال اخیر آغاز کنند و حتی در این مدت کوتاه با ارائه دستاوردهای علمی در سطح ملی و بین‌المللی مطرح شوند. دکتر قلندری معتقد است انجام مطالعات و انتشار مقالات در زمینه تاریخ علم نیازمند حمایت، صرف وقت و درک اهمیت مسأله از سوی مسؤولان است و تصریح می‌کند: «نگاه حداقلی به پژوهشکده تاریخ علم، آن را از مسیر خود منحرف و اعضای هیأت علمی را صرفا به معلم‌هایی تبدیل می‌کند که لزوما پژوهشگران این حوزه نیستند. با ایجاد بحران‌های اقتصادی کشور در سال‌های اخیر، اولین قربانیان کاهش بودجه مراکز علمی و فرهنگی کشور بوده‌اند و پژوهشکده تاریخ علم نیز استثنا نبود. این مرکز که در دورانی ردیف مستقل بودجه داشت، به مرور زمان آن را از دست داد. چنین مراکزی به پشتیبانی و حمایت مالی از سمت دولت و موسسات علمی نیاز دارند و بدون آن ادامه راه بسیار سخت و حتی غیرممکن است.»
قطع بودجه به قیمت توقف پژوهش‌ها
یکی از مهم‌ترین وظایف مراکزی مثل پژوهشکده تاریخ علم در کشورهای غربی، انعقاد قراردادهای پژوهشی با پژوهشگران خارج از دانشگاه است تا با تکیه بر بودجه پژوهشی، آنها به پژوهش و ارائه مقالات علمی بپردازند. اما در شرایط فعلی چنین کاری برای ما حتی قابل تصور هم نیست. به گفته اعضای هیأت علمی این پژوهشکده، در مراکز تحقیقاتی و پژوهشی اروپا و آمریکا بخش بزرگی از حمایت‌های مالی محققان از سوی شرکت‌های خصوصی تامین می‌شود که می‌توانند بخشی از مالیات خود را به مراکز پژوهشی اختصاص دهند. چنین کاری در ایران هم به‌شرط تصویب قوانین می‌تواند امکان‌پذیر باشد، اما اکنون شرکت‌های خصوصی ترجیح می‌دهند صرفا از فعالیت‌های فناورانه و درآمدزا حمایت کنند. نمونه مشابه کاری که در پژوهشکده تاریخ علم انجام می‌شود را می‌توان اکنون در کشور همسایه غربی دید. در دانشگاه استانبول، دانشگاه مِدِنیت و دانشگاه سلطان فاتح ترکیه مطالعاتی در تاریخ علم عثمانی دیده می‌شود که بدون وجود مشکلات اینچنینی با سرعت و قدرت، مطالعات خود را گسترش می‌دهند. با وجود توانایی‌های پژوهشکده تاریخ علم در شرایط کنونی اجتماعی و اقتصادی کشور، محققان این مرکز انتظار دارند خواسته‌های ابتدایی نظیر تخصیص بودجه و حفظ هویت مستقل‌شان مورد توجه سیاستگذاران کلان توسعه علم در کشور قرار بگیرد.
مقاومت در برابر اندیشه تکنوکراسی
در جامعه ما و در میان مسؤولان با اینکه همیشه از فرهنگ اسلامی و علاقه به ایران صحبت می‌شود، اما اندیشه تکنوکرات‌ها که تکیه بر اولویت توسعه همه‌جانبه فناوری‌ها دارند، ارجحیت داده می‌شود. 
یکی از آموزه‌های ارزشمند فرهنگ اسلامی، تأکید بر ارزشمندی دانش در برابر ثروت است. نه فقط به خاطر ارزش ذاتی دانش، بلکه علوم انسانی می‌تواند ثروت، قدرت، گفت‌وگوی بین فرهنگ‌ها و بین فرهنگ امروز و گذشته ایجاد کند.
نگاه تکنوکرات از زمان تأسیس دارالفنون در دوره قاجاریه بر فضای آموزش عالی ما سایه افکنده است. اما امروز بر خلاف گذشته می‌دانیم، اگر ملتی در پی کسب فرهنگ والا، قدرت فرهنگی و سیاسی و حتی اقتصادی است، باید ارائه‌دهنده‌ای پیشگام در گفتمان فرهنگی و علوم انسانی باشد. متخصصان تاریخ علم می‌گویند تاریخ نشان داده است ملتی که در مباحثات رایج علوم انسانی در جهان حضور نداشته باشد، محکوم به فناست. به‌ویژه وقتی سخن از تاریخ علم همان ملت و مملکت باشد.
